Witold Pruszkowski (1846 – 1896), 1883

olej, płótno; 158 x 253 cm

nr w bazie strat wojennych: 29109

Witold Pruszkowski, nazywany spóźnionym romantykiem polskiego malarstwa, a jednocześnie prekursor nastrojowego symbolizmu w sztuce przełomu XIX i XX w., w swych pracach często poruszał barwne wiejskie życie czego dowodem jest obraz „Niedziela Zielna” znany tez pod tytułami „Niedziela kwietna” oraz „Procesja Matki Boskiej Zielnej”.

Przedstawia on scenę rodzajową z kościoła, mającą miejsce 15 sierpnia, czyli w corocznie obchodzone w kościele katolickim święto Matki Boskiej Zielnej związane z dziękowaniem za plony i będące jednocześnie składaniem darów z prośbą o urodzaj w następnym roku. Na obrazie grupa odświętnie ubranych, stłoczonych mieszkańców wsi trzyma w rękach naręcza kwiatów i ziół przygotowując się do obrzędowej procesji. Ukazane postaci najprawdopodobniej wpatrują się w stronę ołtarza. Artysta ukazał je z lewego profilu. Kilka tylko osób spogląda w naszą stronę. Zastanawiać może czy w ten sposób Pruszkowski chciał ukazać swoją więź z portretowanymi, czy może pragnął zwrócić uwagę na bogactwo ludzkich emocji.

Po raz pierwszy obraz został wystawiony w 1884 roku w Salonie Krywulta w Warszawie. Zakupiony w 1888 roku w TPSP w Krakowie przez Ludwika Michałowskiego, należał później do Ignacego Korwin Milewskiego, a następnie do Abe Gutnajera, by w 1935 roku stać się własnością Apolinarego Przybylskiego. W tym samym roku po raz ostatni był pokazywany publicznie - w Towarzystwie Zachęty Sztuk Pięknych na monograficznej ekspozycji „Wielka wystawa dzieł Witolda Pruszkowskiego”.

W lipcu 1944 roku właściciel obrazu, Apolinary Przybylski został usunięty ze swej willi na ulicy Katowickiej na Saskiej Kępie, lecz zbiory – w tym i obraz Pruszkowskiego – przewiózł wcześniej na lewą stronę Warszawy i ukrył w różnych miejscach. Po Powstaniu Warszawskim nie odnalazł ani jednego ze swoich obrazów – spłonęły, albo zostały rozkradzione przez Niemców lub szabrowników.

Dalszy los obrazu do dziś pozostaje nieznany.