Coraz większa dostępność internetowych katalogów aukcyjnych, a także digitalizacja zbiorów muzealnych zwiększa szanse na odnalezienie poszukiwanych obiektów.
Ze względu na wielkość światowego rynku sztuki, bezcenna jest w tym względzie współpraca z antykwariuszami, muzealnikami, kolekcjonerami czy osobami, które z racji wykonywanego zawodu, bądź zainteresowań mają kontakt z dziełami sztuki.
Procedury restytucyjne prowadzone są w oparciu o prawo międzynarodowe publiczne, ale zastosowanie mają w tym przypadku również przepisy prawa krajowego państwa, na którego terenie obiekt został odnaleziony.
Na podstawie zgromadzonej dokumentacji sporządzany jest wniosek restytucyjny, w którym należy jednoznacznie wskazać proweniencję obiektu, opisać okoliczności jego utraty, a przede wszystkim dowieść prawa własności. Czynnikiem niejednokrotnie utrudniającym odzyskanie zabytku jest jego skomplikowana sytuacja prawna oraz niekorzystne prawodawstwo chroniące, w większości systemów prawych, nabywcę w dobrej wierze. Niestety, wiele dzieł sztuki od czasu wojny wielokrotnie zmieniło właściciela, a kolejni nabywcy nie byli świadomi jego pochodzenia. W takich przypadkach konieczne są niejednokrotnie trwającewiele miesięcy pertraktacje zmierzające do znalezienia kompromisowego rozwiązania. Działania restytucyjne podejmowane są nie tylko poza granicami Polski. MKiDN działa również w tym zakresie na terenie kraju.
Ze względu na wielkość światowego rynku sztuki Wydział Restytucji Dóbr Kultury nie jest w stanie monitorować wszystkich aukcji. Informacje o poszukiwanych przedmiotach przekazywane są najczęściej przez muzealników, pasjonatów czy osoby postronne. Pomocne są w tych przypadkach wszelkie zdobyte przez lata kontakty bądź też formularze kontaktowe znajdujące się w serwisie internetowym.
Obecnie Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego posiada możliwości dotyczące działań podejmowanych na rzecz odzyskania utraconych dóbr kultury. W ostatnich latach nawiązano ścisłą współpracę z polską policją i prokuraturą, a także organami ścigania w innych krajach, tj. amerykańską federalną agencją dochodzeniową Homeland Security Investigation i FBI. Niejednokrotnie korzystano z pomocy polskich placówek dyplomatycznych i konsularnych. W szczególnie trudnych przypadkach angażowane są profesjonalne kancelarie prawne. Jeśli zachodzi konieczność wypłaty rekompensaty dotychczasowemu posiadaczowi obiektu, MKiDN pozyskuje sponsorów (firmy, fundacje).
Jeżeli weszliście Państwo w posiadanie obiektu mogącego - w Państwa przekonaniu - stanowić polską stratę wojenną, prosimy o zgłoszenie tej informacji do Wydziału Restytucji Dóbr Kultury.
Porozumienie MKiDN i antykwariuszy w sprawie polskich strat wojennych
11 października 2013 r. zostało podpisane porozumienie o współpracy w zakresie wymiany informacji na temat polskich strat wojennych.
Głównym celem porozumienia jest usprawnienie komunikacji pomiędzy środowiskiem zawodowo zajmującym się obrotem działami sztuki i Wydziałem Strat Wojennych MKiDN. W przekonaniu sygnatariuszy wzajemne informowanie się o dobrach kultury, które mogą stanowić polskie straty wojenne, jest niezbędne do ich skuteczniejszego poszukiwania i odzyskiwania:
Odnalezienie straty wojennej, która należy do zbiorów muzealnych:
Jeżeli odnaleziony obiekt pochodzi z Państwa zbiorów, z pewnością zwrócimy się do Państwa z prośbą o przesłanie wszelkiej, dostępnej dokumentacji dotyczącej danego obiektu i jego losów. Ze względu na to, że w wielu przypadkach zabytki odnajdywane są na aukcjach dzieł sztuki, mamy niewiele czasu na przygotowanie dokumentacji, dlatego też liczymy na sprawną współpracę.
Jeżeli posiadacie Państwo informacje o polskich stratach wojennych, prosimy o przekazanie ich do Wydziału Restytucji Dóbr Kultury:
W celu podjęcia badań proweniencyjnych dzieł sztuki rekomendujemy zapoznanie się z broszurą wydaną pod koniec 2015 r. przez Narodowy Instytut Muzealnictwa i Ochrony Zbiorów ABC Podstawy prowadzenia badań proweniencyjnych https://www.nimoz.pl/files/publications/24/ABC_Prowieniencja_internet.pdf